DUVAR – Seçime iki gün kala Meclis’e 98 vekil gönderecek İstanbul’da geçtiğimiz seçimlerin tersine derin denebilecek bir sessizlik hâkim. Sokaklar ne kadar sakinse siyaset sahnesi de bir o kadar hareketli. Muharrem İnce’nin cumhurbaşkanlığı adaylığından çekilmesinden sonra Türkiye’nin geri kalanında olduğu üzere İstanbul’da da kartlar bir defa daha yine dağıtıldı.
Şehrin sokaklarında seçim havası çok yüksek değil ancak muhalefet seçmeninde işlerin bu sefer istedikleri üzere gideceği kanısı hâkim. Sandıkta AK Parti’yi tercih edenler ise iktidarı savunuculuk konusunda eskisi kadar cüretkâr ve istekli değil. Öte taraftan da Millet İttifakı’nı muhafazakâr partilerinin AK partiden ‘oy çalamadığına’ dair niyetler ve anket sonuçları var. Anket demişken son periyottaki çalışmalarda ibre Kılıçdaroğlu’na kaysa da bu cephede her görüşten seçmeni şad edebilecek sonuçlar bulmak mümkün. Bu türlü olunca da hem İstanbul özelinde hem Türkiye genelinde herkesin kaybedebileceği ve herkesin de kazanabileceği belgisiz bir seçimize yanlışsız yürüyoruz. Pekala tüm bu datalar ışığında seküler bölümün ’21 yıl kâfi, gidecekler’ kanısı bir niyet beyanı mı yoksa ayakları yere basan bir karşılığı var mı?
Gazeteci Hakkı Özdal bu girizgâha şöyle bir bakış acısı getiriyor: “İstanbul, Türkiye’nin hacimli bir modeli. Erdoğan’ın da sıklıkla hatırlattığı “İstanbul’u kazanan Türkiye’yi kazanır” mottosu bir gerçeklik hissesi taşıyor. Bu açıdan, sizin sorunuzda da hâkim olan ‘belirsizlik’ durumu, İstanbul özelinde değil Türkiye ölçeğinde geçerli ve 2023 seçim sürecinin en tipik özelliği bu. Evvelki seçimlerde birtakım sürprizler olur mu diye bakılmakla birlikte ana çizgileriyle nasıl bir tablo çıkacağı öngörülebiliyordu.”
Hakkı Özdal.
‘HİÇBİR SONUÇ BÜYÜK SÜRPİZ OLMAYACAK’
Özdal, tahliline bir evvelki seçime atıfta bulunarak devam ediyor: “2018’den örnek verelim. Erdoğan’ın 24 Haziran’daki birinci cinste açık orta önde olacağı biliniyor ve “Acaba yüzde 50’nin biraz altında kalır da seçim ikinci tipe taşınır mı?” üzere bir hesap yapılıyordu. 2023’te muhtemel seçeneklerden hangi biri gerçekleşirse gerçekleşsin, yani birinci çeşitte ya da ikinci çeşitte iki adaydan hangisi kazanırsa kazansın, bu ‘büyük sürpriz’ olmayacak.”
‘HDP’NİN İSTANBUL KARARI STRATEJİKTİ’
2019 belediye seçimlerinde bilhassa İmamoğlu’nun farkı açtığı ikinci rauntta bir kısım AK Parti seçmeninin Binali Yıldırım’dan vazgeçtiğini görmüştük. 14 Mayıs seçimlerinde aşikâr oranlarda da olsa bunun bir yansıması olur mu? Eli CHP’ye gitmeyen seçmen için İmamoğlu seçimi bir ‘antrenman’ olmuş olabilir mi? Yıldırım’dan vazgeçmekle Erdoğan’dan vazgeçmek birebir şey mi?
İstanbul Bilgi Üniversitesi Siyaset Bilimi Öğretim Üyesi Tuğçe Erçetin, sorularla açtığımız kapıdan şöyle bir giriş yapıyor: “Türkiye Mart 2019’daki mahallî seçime giderken ülkedeki genel durumu, telaffuz ve oy performansını kabaca şöyle tanım edebiliriz. Dönemin ekonomi bakanı Berat Albayrak’ın döviz kurları ile ilgili sıkıntıları gidermede yaşadığı zorluklar-başarısızlık, yabancı para mevduatlarındaki süratli yükseliş, sebze-meyve fiyatlarındaki artışı ‘önlemek’ için kent merkezlerinde kurulan tanzim satış mağazaları ve önündeki uzun sıralar. Tayyip Erdoğan’ın mahallî seçim olmasına karşın merkezine ‘beka’yı yerleştirdiği ve muhalefeti bu seçimlerde de gördüğümüz üzere ‘terörle-teröre destekle’ alakalı göstermeye çalıştığı bir telaffuz. Ve nihayetinde HDP’nin stratejik bir kararla başta İstanbul olmak üzere kimi kentlerde aday çıkarmaması.”
Tuğçe Erçetin.
‘POZİTİF HİSLERİ ÖNE ÇIKARAN TELAFFUZ HAKİMDİ’
“İstanbul özelinde fazla sayıda insanın tanımadığı muhalefetin adayı Ekrem İmamoğlu’nun seçmenle direkt ilgide yakaladığı başarılı performans, toplumsal medyayı bilhassa gençlere ulaşmada yanlışsız kullanması tesirli diyebiliriz” diyen Erçetin değerlendirmesine şöyle devam ediyor: “Değerler ve güvenlik temelli, endişeyi üreten iktidarın karşısında sevgi ve umut üzere müspet hisleri ve anlatıyı öne çıkaran bir aday vardı. Kutuplaştırmayan, bilakis ‘Bağcılar ile Kadıköy gençlerini bir ortaya getireceğini söyleyen’ bir anlatı. Bu manada hem ekonomik temelli ve gündelik geçim kederlerini ve ekonomik mağduriyeti öne çıkaran hem de müspet hisleri perçinleyen temalar ve telaffuzlar hakimdi.
“AKP’nin adayı Binali Yıldırım’ın kampanyasının daha sönük geçmesi hatta birtakım yerlerde konuşmalarıyla kampanyaya olumsuz tesiri tartışmaları da epeyce tesirli oldu” değerlendirmesinde bulunan Erçetin, “Sonrası hepimizin bildiği 31 Mart seçimlerinde az oy farkıyla, Erdoğan’ın en değerli gördüğü, kendi siyasi mesleğinin basamaklarında da kritik yeri olan İstanbul’un kaybedilmesi. Akabinde seçimlerin yenilenmesi ve bu defa 800 bin oy farkıyla 20 Haziran 2019’un muhalefet tarafından kazanılması. 31 Mart ile 23 Haziran seçimleri ortasında İmamoğlu’nun oylarında 570 bin artış Yıldırım’ın oylarında 220 bin azalmayla sonuçlanan bir süreç” karşımıza çıktı diyor.
Sandık başında bıraktığımız Tuğçe Erçetin’in 14 Mayıs seçimlerine ışık tutan 2019 seçim tahliline geri döneceğiz.
‘BLOKLARDAN BİRİ BAŞKASINA BARİZ BİR ÜSTÜNLÜK KURABİLMİŞ DEĞİL’
Gazeteci Hakkı Özdal, “Seçimin bu kadar öngörülemez olması, sonuçların muhakkak belgisiz bir hudut uzunluğuna dizilmesi, aslında siyasetin içinde bulunduğu kriz durumuna ait bir şeyler söylüyor sanırım bize; İstanbul için de Türkiye için de…” diyor ve devam ediyor:
“Egemen siyasette, temel iktisadi yönelim ile devletin nasıl yönetileceğine dair üstyapı kurumları ve formüller konusunda, yani ekonomi-politik ve devlet konusunda bir bloklaşma var. Bu bloklardan biri başkasına besbelli bir üstünlük kurabilmiş, toplum üzerinde oburunu devre dışa bırakan bir hegemonya tesis edebilmiş değil. Belirsizlik de niyet beyanı üzere görünen motivasyonlar da bu ‘pat’ durumundan kaynaklanıyor.”
Özdal değerlendirmesini “Fakat yeniden de söylenebilir ki AKP-Erdoğan’ın Türkiye siyaseti üzerindeki 20 yılı aşkın müddettir devam eden nüfuzu en ağır sınamadan geçiyor ve Erdoğan 2019 mahallî seçiminden farklı olarak, telafisi neredeyse imkânsız bir kayıp yaşamaya birinci kere bu derece yakın” sözüyle sonlandırıyor.
‘SON PERİYOTTA EN YÜKSEK OYU ALAN İMAMOĞLU’
Tuğçe Erçetin İstanbul seçimlerinin izini ilçe ilçe sürmeye devam ediyor: “23 Haziran 2019 Ekrem İmamoğlu’nun; 31 Mart 2019’daki seçimin iptalinden sonra oylarını oransal olarak artırdığı 15 ilçeye baktığımızda karşımıza Fatih, Üsküdar, Başakşehir, Sultangazi üzere AKP’nin değerli oy oranlarına sahip olduğu ilçeleri de çıkıyor. Fatih’i örnek olarak alalım. 31 Mart’ta AKP yüzde 53, CHP yüzde 36 oy almıştı. 23 Haziran’da bu durum yüzde CHP yüzde 54.21 ve yüzde AKP 44.99 a döndü.
2018 cumhurbaşkanlığı seçimlerinde ise ilçede Erdoğan 53.76 İnce 33.2 oranında oy almıştı. İmamoğlu bilhassa ikinci çeşitte ‘haksızlığa uğradığı açık bir aday olarak’ yaptığı seçim kampanyasıyla daha evvel sandığa gitmeyenleri de sandığa çekti. Yani halkın ve halkın seçimine dair mağduriyetle bir reaksiyon oyu ortaya çıktı. İmamoğlu hem AKP’den CHP’ye belirli oranda da olsa oy geçişini sağlayan hem sandığa iştiraki artıran öte yandan da aldığı yüzde 54’lük oy oranıyla son periyotta en yüksek oy alan aday oldu.”
’23 HAZİRAN’DA ERDOĞAN DA KAYBETTİ’
Erçetin, “Erdoğan 31 Mart’a giden süreçte de bilhassa 23 Haziran seçimlerine giden son bir haftada İstanbul için alanda şahsî olarak ağır çalıştı. Münasebetiyle 23 Haziran’da temel kaybeden Binali Yıldırım değil alana tüm yükünü koyan Erdoğan’dı ve bu 2002’den beri birinci sefer oluyordu. Olağan 7 Haziran 2015’i farklı yere koyuyorum” değerlendirmesinde bulunuyor.
‘GENÇ SEÇMENE ULAŞMAKTA ZORLUK ÇEKEN BİR ERDOĞAN VAR’
“Pazar günü yapılacak seçimlerde; hem 2018 hem 2019’a nazaran ekonomik açıdan daha da berbata gitmiş, kutuplaştırma lisanı milliyetçilik ve tehdit algısı ile kaygı merkezli daha da sivrilmiş, Hüda-Par’ı ittifak içine alarak kendi kitlesinde bile tedirginlik yaratmış, bilhassa birinci sefer oy kullanacak 5 milyon genç seçmene ulaşmada zorluk çeken bir Erdoğan var” diyen Erçetin, tahlilini şöyle sürdürüyor: Oy olarak katkısı olmasa bile algıda değerli bir yer tutan Saadet, DEVA ve Gelecek ile yapılan ittifak, Kemal Kılıçdaroğlu’nun başta başörtüsü ile özeleştiri-helalleşme süreci, İstanbul özelinde de Türkiye genelinde de sonları çok geniş olmasa da AKP’den bir oy kayması getirebilir. Baştaki soruyu şöyle sormak da mümkün. Seçmen mi Erdoğan’dan vazgeçiyor yoksa Erdoğan mı klasik muhafazakâr seçmeninden, Kürt seçmenden vazgeçerek daha milliyetçi bir seçmene mi yöneliyor?
İSTANBUL’DA TİP’İN PERFORMANSI MERAK EDİLİYOR
14 Mayıs’ta Meclis’teki çoğunluğu yani 300+1 yakalamak da epeyce önemli. İstanbul özelinde Millet İttifakı cephesinde CHP’li vekil adayları rakipleri kadar listede kendilerinden üst sıralarda yer alan DEVA, Gelecek ve Saadet Partisi adaylarını da geçmeye çalışacak. Kritik yerlerdeki adayların garanti yerlerdeki ittifak adaylarını Ankara’ya yolcu ederken, onlara İstanbul’dan el sallama ihtimalleri de var. İstanbul’da vekil seçimlerinde merak edilen bir mevzu başlığı da Emek ve Özgürlük İttifakı çatısında kendi logosuyla seçime giren Türkiye Personel Partisi’nin durumu. Partinin genel başkanı Erkan Baş İstanbul’da Kürt nüfusun da yüklü olarak yaşadığı 3. bölgeden birinci sıra adayı.
MİLLİYETÇİLERİN TERCİHİ OĞAN MI ERDOĞAN MI OLACAK?
Vekil cephesi ne kadar değerli olsa da tüm Türkiye’deki üzere İstanbul’da da seçim biraz Kılıçdaroğlu-Erdoğan eksenine yani cumhurbaşkanlığına kaymış durumda. Oradaki durumu da İnce’nin adaylıktan vazgeçmesini ağlayarak karşılayan genç seçmenler, İstanbul seçimlerindeki kritik durumunu koruyan Kürtler ve Tuğçe Erçetin’in Erdoğan’ın yöneldiğini söylediği milliyetçi seçmen belirleyecek. Zira cumhurbaşkanlığı adaylık pusulasında Erdoğan ve Kılıçdaroğlu dışında tek aday olarak kalan Sinan Oğan Milliyetçi Hareket Partisi kökenli bir isim. Onun alacağı oy oranın büyüklüğü ile seçimin ikinci çeşide kalıp kalmaması ve Kılıçdaroğlu-Erdoğan ortasındaki farkın açılıp açılmaması ortasında direkt münasebeti var.
Milliyetçi Hareket Partisi seçmeninin cumhurbaşkanlığı seçimlerinde muhakkak oranlarda Sinan Oğan tercihi yapması durumunda seçim, İstanbul deneyiminden ötürü pek istenmeyen kıl hissesi ya da baş başa durumdan çıkarabilir.
777 BİN YENİ SEÇMEN
İstanbul’da oy kullanacak seçmenin sayısı 27. Periyot Milletvekili ve Cumhurbaşkanlığı Seçimleri için 10 milyon 573 bin 543 olarak belirlenmişti. 14 Mayıs’ta İstanbul’da 30 bin 803 sandık kurulacak ve 11 milyon 350 bin 969 seçmen de oy kullanmak için sandık başına gidecek. Yayımlanan son datalara nazaran, iki seçim ortasındaki seçmen farkı 777 bin 428 olarak hesaplandı. İstanbul’da en az seçmenin bulunduğu yer 13 bin 504 kişi ile Adalar oldu. En çok seçmenin bulunduğu ilçe ise Esenyurt olarak açıklandı. Esenyurt’ta 643 bin 14 seçmen sandığa gidecek.